Jak kowboje, jak w samo południe. Rzecz o polskich wyborach, które zmieniły świat. Część VIII - Dziedzictwo

4 czerwca 1989 roku Polska opuściwszy komunistyczny blok wschodni poruszyła lawinę zmian, która objęła całą Europę środkową - wschodnią. Zanim doszło jednak do zmian w innych krajach bloku komunistycznego w Polsce z wielkim zapałem rozpoczęto demokratyzację państwa. 3 lipca tego roku na łamach Gazety Wyborczej ukazał się artykuł Adama Michnika pod znamiennym tytułem "Wasz prezydent, nasz premier".

Wywołał on sporo kontrowersji, gdyż jawnie odchodziły od ustaleń Okrągłego Stołu. O ile samo hasło mogło wywołać oburzenie, to kulisy tej propozycji, którą notabene opracował Jarosław Kaczyński i Jacek Kuroń były wyrazem dojrzałości politycznej. PZPR nadał była potężną siłą mogącą odwrócić losy historii, gdyż bądź co bądź dysponowała służbami siłowymi. Jej stara kadra, była gotowa by w każdej chwili iść z pomocą upadającemu systemowi. Propozycja Kaczyńskiego i  Kuronia miała więc paradoksalnie charakter ustępstwa na rzecz uspokojenia sytuacji politycznej. 

historia.org

W wyniku tej koncepcji i przy proteście KPN, 19 lipca 1989 roku Wojciech Jaruzelski został prezydentem, a 24 sierpnia prezydent powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera. Ciekawostką jest to, że kilkanaście dni wcześnie w oparciu o byłą koalicję rząd próbował stworzyć Czesław Kiszczak.

tok.fm

12 września Tadeusz Mazowiecki stworzył pierwszy niekomunistyczny rząd od czasu zakończenia II Wojny Światowej. Rząd te rozpoczął żmudną odbudowę demokratyczną społeczeństwa, polityki oraz zacofanej i zrujnowanej gospodarki. Zaś nieco później bo 22 grudnia 1989 roku w związku z powołaniem demokratycznego rządu w Polsce do dymisji podał się ostatni rząd na emigracji.

Koła zmian zaczęły kręcić się coraz szybciej. Już 29 grudnia uchwalono ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Powołano także specjalne komisji do opracowania nowej ustawy zasadnicze (nowa, przejściowa konstytucja powstała 17 października 1992 i nazwano ją Małą Konstytucją).

nowahistoria.interia.pl

28 października 1989 roku, w sobotnim wydaniu Dziennika Telewizyjnego, w trakcie wywiadu z prowadzącą redaktorką, aktorka Joanna Szczepkowska powiedziała słowa, które były swoistym zamknięciem pewnego etapu transformacji ustrojowej. Słowa te brzmiały "Proszę Państwa, 4 czerwca 1989 roku skończył się w Polsce komunizm".

wyborcza.pl

Zrujnowana, polska gospodarka w zasadzie nie funkcjonowała, w kraju szalała inflacja, a kasa państwa była pusta. W styczniu 1990 roku opracowany został szokowy plan przeprowadzenia reform gospodarczych. Jej autorem został minister finansów w rządzie Mazowieckiego Leszek Balcerowicz. Zakładał on realizację w krótkim czasie (111 dni) pakietu radykalnych refom gospodarczych. Model radykalny musiał zostać wdrożony, gdyż rozłożenie w ich w czasie spowodowało by drastyczny wzrost deficytu finansowego, zadłużenia krajowego oraz inflacji, która sięgała już blisko 600% (w marcu sięgnęła rekordowej wartości 1360%). Był to jeden z pierwszych na świecie strukturalny program zmian gospodarki krajowej. 

dzieje.pl

27 października 19991 roku w Polsce przeprowadzone pierwsze, w pełni demokratyczne wybory parlamentarne, więc już nic nie mogło zatrzymać demokratycznych zachodzących zmian zachodzących w naszym kraju.

Wróćmy jednak do lata 1989 roku. W Polsce święciła triumf do niedawna nielegalna opozycja, upadał komunizm, zaś w pozostałych krajach bloku komunistycznego reżimy dalej trwały u władzy. Nastroje społeczne wrzały, a lawina zmian zapoczątkowana przez nas rozlała się na inne kraje. Wydarzenia wtedy potoczyły się w takim tempie, iż lepiej będzie to pokazać w poniższym kalendarium.

Kalendarium wydarzeń
1989
23 sierpnia – 2 miliony obywateli Litwy, Łotwy i Estonii utworzyły bałtycki łańcuch w proteście przeciw następstwom paktu Ribbentrop-Mołotow,
4 września – w Lipsku wybuchły pierwsze demonstracje,
11 września – Węgry otworzyły granicę z Austrią. Krok ten spowodował wyjazd 15 tysięcy obywateli NRD w ciągu 3 dni,
18 września – zakończyły się obrady Trójkątnego Stołu – na Węgrzech zdecydowano się przeprowadzić wolne wybory do parlamentu i zmiany w konstytucji,
20–25 października – fala manifestacji w Lipsku, Berlinie, Dreźnie, Poczdamie, Halberstadt, Greifswaldzie, Neubrandenburgu, Plauen i Karl-Marx-Stadt,
23 października – proklamowano Republikę Węgier,

3–9 listopada – 40 tysięcy obywateli NRD wyjechało do RFN przez terytorium Czechosłowacji,

4 listopada – w Berlinie Wschodnim odbyła się manifestacja, która zgromadziła ok. 500-700 tysięcy osób,

7 listopada – rząd NRD podał się dymisji,
9 listopada – rząd NRD zdecydował się na otwarcie granicy z Berlinem Zachodnim. Po ogłoszeniu tej decyzji rozpoczęto spontaniczne niszczenie Muru berlińskiego,

18 listopada: wiec zorganizowany w Rydze przez Łotewski Front Ludowy zgromadził ok. 500 tysięcy uczestników,

21 listopada – odbył się masowy strajk uczelni czechosłowackich. Premier Ladislava Adamca zagwarantował niestosowanie sił zbrojnych do tłumienia opozycji,

27 listopada - w Pradze utworzono Partię Zielonych. W całej Czechosłowacji wybuchł strajk generalny. Rada Najwyższa ZSRR przyznała republikom bałtyckim autonomię gospodarczą począwszy od 1 stycznia 1990 roku,

3 grudnia – Biuro polityczne SED-u podał się do dymisji,

15 grudnia – wybuchły demonstracje w Timişoarze (Rumunia) w obronie duchownego László Tőkésa,

20 grudnia – odbył się masowy strajk w zakładach pracy w Timişoarze. W tym samym czasie pojawiły się demonstrację w innych miastach w Rumuńskiej Republice Ludowej,

21 grudnia - wiec zwołany w Bukareszcie przez Nicolae Ceauşescu przerodził się w demonstrację przeciw władzy. Węgierski parlament podjął decyzję o samorozwiązaniu w dniu 16 marca 1990,

22 grudnia – w Rumunii wprowadzono stan wyjątkowy,

25 grudnia – po nieudanej próbie ucieczki, Nicolae Ceauşescu został wraz z żoną zatrzymany przez wojsko, osądzony i stracony. Wojsko otrzymało rozkaz powrotu do koszar, a na ulicach rumuńskiej stolicy rozpoczęła się niekontrolowana strzelanina,

26 grudnia – po egzekucji Nicolae Ceauşescu prezydentem Rumunii został Ion Iluescu, a premierem Petre Roman,

1990

11 stycznia – 300-tysięczny wiec zorganizowany przez litewski Sąjūdis na rzecz odzyskania niepodległości,

15 stycznia – wiec w Berlinie Wschodnim zorganizowany w proteście przeciwko wysiłkom na rzecz zachowania Urzędu Bezpieczeństwa Narodowego,

7 lutego – w Związku Radzieckim zapadła decyzja Komitetu Centralnego KPZR o wykreśleniu konstytucyjnego zapisu o przewodniej roli,

11 marca – przyjęcie deklaracji niepodległości przez parlament Litwy,

30 marca – przyjęcie deklaracji niepodległości przez parlament Łotwy,

4 maja – przyjęcie deklaracji niepodległości przez parlament Estonii,
12 czerwca – przyjęcie deklaracji suwerenności przez parlament Rosyjskiej FSRR,

16 lipca – przyjęcie deklaracji suwerenności przez parlament Ukrainy,

27 lipca – przyjęcie deklaracji suwerenności przez parlament Białorusi,

3 października – zjednoczenie Niemiec,

2 grudnia – wybory parlamentarne w Niemczech,
23 grudnia – referendum w Słowenii, zwycięskie dla zwolenników secesji od Jugosławii,
9 lutego – na Litwie odbyło się referendum niepodległościowe – za odłączeniem ze Związku Radzieckiego opowiedziało się 91% Litwinów,
3 marca – w referendum niepodległościowym w Estonii 78% głosujących opowiedziało się za niepodległością. Tego samego dnia odbyło się referendum niepodległościowe na Łotwie, gdzie za ogłoszeniem niepodległości padło 74% głosów,
9 kwietnia – Gruzja wystąpiła ze Związku Radzieckiego,

1 lipca – został rozwiązany Układ Warszawski,

18/19 sierpnia – grupa konserwatystów usiłowała przeprowadzić zamach stanu w Związku Radzieckim (pucz moskiewski). Z ich polecenia aresztowano prezydenta Michaiła Gorbaczowa,

21 sierpnia – pucz moskiewski upadł, nazajutrz Michaił Gorbaczow został uwolniony,

8 grudnia – w Puszczy Białowieskiej (nieopodal Brześcia) prezydenci Rosji i Ukrainy oraz przewodniczący parlamentu Białorusi podpisali porozumienie o powołaniu Wspólnoty Niepodległych Państw,

25 grudnia – rozwiązano Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Tak zakończyła się zapoczątkowana wydarzeniami w 1956 w Polsce i na Węgrzech długa i czasem krwawa droga do upadku komunizmu w całym bloku wschodnim. Zakończył się też zapoczątkowany układem jałtańskim z 1945 roku powojenny ład w Europie. Upadła żelazna kurtyna.

Powyższe kalendarium oraz opis ówczesnych wydarzeń stanowi bez wątpienia nasze wielkie dziedzictwo, gdyż doprowadziliśmy charyzmą, odwagą i uporem do upadku jednej z najstraszliwszych tyranii w dziejach świata.

Ciąg dalszy wkrótce...